Lipa
Lipa, położona na pograniczu Gór Kaczawskich i Pogórza Kaczawskiego, jest starą wsią, istniejącą przynajmniej od 2. połowy XIII w. Jej początki mogły mieć związek z prowadzoną w okolicy działalnością górniczą, kontynuowaną do XVI w. Do wojny trzydziestoletniej miejscowość należała do von Zedlitzów i była jedną z bogatszych w okolicy. Charakter dużej wsi, głównie rolniczej, zachowała w wiekach późniejszych, w połowie XIX w. zamieszkiwało ją prawie 1500 osób, rozwijało się wówczas wydobycie wapieni.
Najcenniejszym obiektem historycznym są ruiny zamku w górnej części wsi, zbudowanego jako niewielka strażnica w XIII w., przebudowana w stylu renesansowym w XVII w. i neogotyckim w XIX w. Legendy wiążą zamek z templariuszami, jednak brak na to jakichkolwiek dowodów. Zachował się budynek mieszkalny i trzykondygnacyjna wieża, niewielki dziedziniec i brama wjazdowa. Obecnie trwa odbudowa zamku.
Kościół św. Piotra i Pawła został wzniesiony w XIII w. jako romański, przebudowany na gotycki w XV w., a następnie na renesansowy. Najcenniejszym elementem wnętrza jest gotycki ołtarz w formie tryptyku, w mur cmentarny otaczający kościół są wmurowane epitafia członków rodu von Zedlitz z XV–XVII w. Dwa pałace, w środkowej i dolnej części wsi, pozostają w ruinie. Przy drodze do Grudna stoją ruiny kamiennej średniowiecznej szubienicy, zachowane do wysokości 6 m.
Opis: Piotr MIgoń
