Czym jest Geopark
Geopark to spójny obszar, który w zrównoważony sposób zwiększa ochronę i wykorzystanie dziedzictwa geologicznego i sprzyja dobrobytowi ekonomicznemu ludzi tam mieszkających.
W geoparku unikatowe dziedzictwo geologiczne służy jako filar promocji i rozwoju, jednak działalność geoparku nie ogranicza się do popularyzacji geologii. Celem geoparku jest również promocja dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego regionu oraz poprawa jakości życia mieszkańców.
Czym nie jest Geopark
Choć nazwa “geopark” może się tak kojarzyć, nie jest on:
- obszarem ochrony przyrody (jakimi są parki narodowe, krajobrazowe, rezerwaty). Na obszarach geoparku nie występują żadne prawne ograniczenia w swobodzie działalności gospodarczej, w tym wydobywczej.
- parkiem rozrywki, np. dinoparkiem.
- lapidarium/parkiem skał
Kto za tym stoi?
Utworzenie Geoparku w Krainie Wygasłych Wulkanów to oddolna, partnerska inicjatywa, w którą przez wiele lat aktywnie włączają się gminy Partnerstwa Kaczawskiego, nadleśnictwa, instytucje samorządowe, organizacje pozarządowe, biznes i mieszkańcy. Naszym celem jest to, aby region dynamicznie się rozwijał w oparciu o swoje dziedzictwo, krajobraz, tradycję i potencjał mieszkańców.
Zadanie koordynacji Geoparku powierzono Stowarzyszeniu Kaczawskiemu. Duży wkład w promocję i rozwój regionu, a także tworzenie marki Krainy Wygasłych Wulkanów ma Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania “Partnerstwo Kaczawskie”. Obydwa Stowarzyszenia realizują projekty i programy związane z ochroną i promocją dziedzictwa, edukacją, wspieraniem inicjatyw mieszkańców, rozwojem przedsiębiorczości.
Światowa Sieć Geoparków UNESCO
Do Światowej Sieci Geoparków UNESCO przynależy 213 geoparków w 48 krajach Świata. W Polsce są obecnie trzy Geoparki UNESCO – transgraniczny Geopark Łuk Mużakowa, Geopark Świętokrzyski oraz Geopark Kraina Wygasłych Wulkanów
Członkostwo w Sieci Geoparków umożliwia regionom dalszy zrównoważony rozwój, wspiera ochronę dziedzictwa geologicznego, umożliwia wymianę doświadczeń i kontaktów z innymi geoparkami na świecie, a także przyczynia się do promocji pośród krajowych i zagranicznych turystów.
Członkostwo w Sieci Geoparków to prestiż rozpoznawalnej na całym świecie marki UNESCO, jednak nie wiąże się z ono z dotacjami i dodatkowymi funduszami.
Dlaczego Geopark w Krainie Wygasłych Wulkanów?
Region Gór i Pogórza Kaczawskiego wyróżnia się spośród innych regionów w Polsce niezwykłą różnorodnością geologiczną, szczególnie ciekawe są skały i wzgórza będące pozostałością aż trzech okresów aktywności wulkanicznej. To z tego powodu region zwany jest Krainą Wygasłych Wulkanów.
Z nazwą tą identyfikuje się wielu mieszkańców oraz interesuje ona coraz większą liczbę turystów. Opieramy promocję naszego regionu na dziedzictwie geologicznym, dawnych wulkanach oraz różnorodności skał i minerałów występujących w okolicy. Najważniejsze jest jednak, że mamy silne partnerstwo między samorządami, nadleśnictwami, organizacjami pozarządowymi oraz biznesem, którego celem jest wspólne i spójne zarządzanie regionem.
Korzyści dla lokalnej społeczności oraz biznesu płynące z utworzenia Geoparku to przede wszystkim wzrost rozpoznawalności marki regionu, zwiększenie ruchu turystycznego a także prestiż, który idzie za członkostwem w sieci UNESCO.
Geopark Kraina Wygasłych Wulkanów obejmuje region
Gór i Pogórza Kaczawskiego.
Jego całkowita powierzchnia to 1290 km².
Poznaj nasz Geopark
Przeczytaj, co nas wyróżnia
Kraina Wygasłych Wulkanów to nieformalne, ale już utrwalone określenie części Dolnego Śląska pomiędzy Legnicą, Jelenią Górą i Strzegomiem, której szczególnym znakiem jest występowanie skał pochodzenia wulkanicznego. Współcześnie nie mamy w Polsce aktywnych wulkanów, a ostatnie erupcje wulkaniczne na ziemiach polskich zdarzyły się kilka milionów lat temu. Geologiczny zapis wulkanizmu jest jednak bardzo bogaty i obejmuje około pół miliarda lat, a w sposób najpełniejszy ujawnia się właśnie w Krainie Wygasłych Wulkanów.
Odsłaniające się w Krainie Wygasłych Wulkanów skały wulkaniczne pochodzą z trzech okresów w przeszłości geologicznej. Najstarszy miał miejsce w najdawniejszych okresach ery paleozoicznej, 400–500 milionów lat temu i miał charakter wulkanizmu podmorskiego. Powstawały wówczas lawy bazaltowe, które w trakcie późniejszych procesów górotwórczych zmieniły się w skały zieleńcowe, zachowały jednak miejscami oryginalny wygląd, z charakterystyczną strukturą poduszkową.
Drugi okres wulkaniczny przypadł na wczesny perm, około 300–280 milionów lat temu. W ówczesnym półpustynnym krajobrazie tworzyły się stożki wulkaniczne i pokrywy lawowe, a typowymi skałami dla tego etapu są riolity i trachybazalty. Z nimi są związane tak typowe dla regionu agaty.
Trzeci okres aktywności wulkanicznej przypadł na przełom paleogenu i neogenu, a więc okres obejmujący przedział 35–15 milionów lat temu. Charakterystyczną skałą dla tego okresu są bazalty, a pozostałościami dawnych wulkanów, zniszczonych już przez późniejszą erozję, są odsłonięte dawne kominy wulkaniczne. Wskutek dużej twardości zastygłej w nich bazaltowej lawy tworzą one wzgórza zwane nekami. Dla bazaltów typowy jest regularny kolumnowy system spękań powstających podczas stygnięcia lawy, widoczny na licznych skałkach i w kamieniołomach.
Kraina Wygasłych Wulkanów nie pokrywa się z jednym regionem geograficznym, a obejmuje tereny zróżnicowane pod względem wysokości, ukształtowania powierzchni, zalesienia i użytkowania ziemi. Jej zachodnia część jest położona w Sudetach i dzieli się na wyższe Góry Kaczawskie na południu i niższe Pogórze Kaczawskie na północy, niewielkie obszary wchodzą w skład Pogórza Wałbrzyskiego. Części skrajnie północna i wschodnia są równinno-pagórkowate. Niewysokie wzniesienia na wschód od Jawora należą do Przedgórza Sudeckiego, pozostałe obszary są częścią Niziny Śląsko-Łużyckiej i w niewielkim zakresie Niziny Śląskiej. Administracyjnie Kraina Wygasłych Wulkanów jest tożsama z obszarem tworzonym przez gminy zrzeszone w Stowarzyszeniu „Lokalna Grupa Działania Partnerstwo Kaczawskie”. Są to gminy Bolków, Krotoszyce, Legnickie Pole, Męcinka, Mściwojów, Paszowice, Ruja, Wądroże Wielkie, Pielgrzymka, Świerzawa, Zagrodno, gmina wiejska Złotoryja oraz miasta Wojcieszów i Złotoryja. W zakres współpracy włączono również miasto Jawor, które wraz z gminą Jeżów Sudecki zadeklarowało swój akces do tworzonego Geoparku Kraina Wygasłych Wulkanów.
Mylne byłoby przypuszczenie, że dawne zjawiska wulkaniczne są jedynym walorem Krainy Wygasłych Wulkanów i powodem, dla którego warto ją odwiedzić. Już sama przyroda nieożywiona oferuje znacznie więcej niż tylko dziedzictwo wulkanizmu, co znalazło najpełniejsze odzwierciedlenie w utworzeniu Geoparku. Znaleźć można tu skałki, jaskinie, głębokie przełomy rzeczne, zapoznać się z niezwykłą wręcz różnorodnością skał i minerałów, a także zobaczyć materialne pamiątki wielowiekowego wykorzystywania zasobów Ziemi przez ludzi.
Niemniej interesujący jest świat roślin i zwierząt, a miarą jego wyjątkowości są ustanowiony we wschodniej części Pogórza Kaczawskiego Park Krajobrazowy „Chełmy” i aż dziesięć rezerwatów przyrody chroniących unikatowe zbiorowiska leśne. Duża część obszaru Krainy Wygasłych Wulkanów jest objęta ochroną w ramach sieci Natura 2000.
Dziedzictwo kulturowe jest również bardzo bogate i sięga czasów wczesnego średniowiecza, gdy w miejscach o szczególnych walorach obronnych powstawały pierwsze osady i grody. Najbogatsze w obiekty historyczne są miasta: Bolków, Jawor, Świerzawa i Złotoryja, a wśród nich na szczególne podkreślenie zasługuje ewangelicki Kościół Pokoju w Jaworze. W 2001 r. został on wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, co jest najwyższym możliwym wyróżnieniem obiektu wzniesionego ludzką ręką. Opactwo benedyktynów w Legnickim Polu ma status Pomnika Historii. Zdecydowana większość miejscowości w Krainie Wygasłych Wulkanów powstała w późnym średniowieczu, jako łańcuchowe wsie rolnicze lub osady handlowe wzdłuż traktów komunikacyjnych. Trwałymi pamiątkami tej odległej przeszłości są nie tylko zabytki architektury, ale także łanowy układ pól, w wielu miejscach dobrze widoczny do dzisiaj. Niemal każda wieś może poszczycić się średniowiecznym rodowodem miejscowego kościoła, choć ich współczesny wygląd jest z reguły późniejszy. Odwiedzając je nie sposób nie zauważyć ozdobnych kamiennych epitafiów dawnych właścicieli. Niestety, los nie obszedł się łaskawie z wieloma pałacami i dworami znajdującymi się w tych miejscowościach. Część stoi w ruinie i czeka na właścicieli, którzy przywrócą im dawny blask, inne zniknęły bezpowrotnie, a o ich istnieniu przypominają tylko podworskie parki, niekiedy z imponującymi pomnikowymi drzewami. W Krainie Wygasłych Wulkanów znajdziemy także imponujące średniowieczne zamki, pozostałości dawnych kopalni, tajemnicze kamienne krzyże, pamiątki toczonych tu bitew i liczne przykłady tradycyjnego budownictwa wiejskiego, z charakterystycznymi konstrukcjami szachulcowymi.
Coraz lepsze zaplecze usługowe i infrastrukturalne – miejsca noclegowe, obiekty gastronomiczne, nowe drogi, gęsta sieć pieszych i rowerowych szlaków turystycznych, ścieżki edukacyjne, ośrodki informacji i umieszczane w interesujących miejscach tablice informacyjne – sprzyjają rozwojowi turystyki, a przyrodnicza i kulturowa różnorodność regionu sprawia, że z łatwością można zaplanować dłuższy krajoznawczo-wypoczynkowy pobyt lub wielokrotne krótsze wizyty. Niniejsza publikacja zawiera krótkie opisy ponad 100 miejscowości i obiektów (wzniesień, rezerwatów przyrody, obiektów dziedzictwa Ziemi), zasługujących na odwiedzenie. Nie pretendują one do wyczerpania tematu i niech będą raczej zachętą i inspiracją do samodzielnego odkrywania skarbów regionu.
Rada Geoparku Kraina Wygasłych Wulkanów została utworzona w celu wspólnego działania Partnerów Geoparku Kraina wygasłych Wulkanów na rzecz rozwoju geoturystyki oraz na rzecz powołania i utrzymania geoparku funkcjonującego na obszarze Polski, a także w sieci europejskich i globalnych geoparków UNESCO. Do zadań Rady należy m.in.: wdrażanie zaleceń Światowej Rady Geoparków UNESCO, opracowanie i wdrażanie Strategii Rozwoju Geoparku Kraina Wygasłych Wulkanów, opieka nad marką Geoparku Kraina Wygasłych Wulkanów oraz koordynowanie działań i projektów związanych z Geoparkiem
Obejrzyj filmy
Materiały edukacyjne
Publikacja zrealizowana w ramach operacji pn. „Punkt informacji turystycznej i promocji oferty kulturalnej regionu wraz z biblioteką regionalną w Sudeckiej Zagrodzie Edukacyjnej w Dobkowie”
Publikacje zrealizowane w ramach operacji pn. „Geopark Kraina Wygasłych Wulkanów: nowy produkt turystyczny regionu”
Obie operacje współfinansowane są ze środków Unii Europejskiej w ramach poddziałania 19.2 „Wsparcie na wdrażanie operacji w ramach strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność” Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020. Operacja realizowana w ramach Strategii Rozwoju Lokalnego Kierowanego przez Społeczność na lata 2016-2023, wdrażanej przez Stowarzyszenie „Lokalna Grupa Działania Partnerstwo Kaczawskie”.
Historia Geoparku
Rozpoczęcie współpracy partnerskiej pomiędzy Gminą Mściwojów, a innymi gminami, tworzenie nieformalnej „Grupy Partnerskiej Gór i Pogórza Kaczawskiego”
“Stowarzyszenie na rzecz zrównoważonego rozwoju Gminy Mściwojów” zmienia nazwę na “Stowarzyszenie Kaczawskie” i tym samym staje się organizacją partnerską trzech sektorów o zasięgu regionalnym. Rozpoczynają się działania w pilotażowym programie LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich.
Rozpoczęcie budowy Sudeckiej Zagrody Edukacyjnej w Dobkowie przy wsparciu środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Dolnośląskiego oraz Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu. Będzie to centrum edukacji i informacji o regionie oraz siedziba przyszłego Geoparku.
Rozpoczęcie działań Sieci Współpracy podmiotów branży turystycznej w regionie. Pracownie artystyczne, rzemieślnicze i gospodarstwa edukacyjne wspólnie przygotowują dla odwiedzających Krainę Wygasłych Wulkanów gości program “Kreatywnego lata” i “Kreatywnych ferii”
29 sierpnia 2015 – Uroczyste otwarcie Sudeckiej Zagrody Edukacyjnej w Dobkowie. Od tego czasu Stowarzyszenie Kaczawskie rozpoczyna stałą ofertę zajęć geo-edukacyjnych dla grup dzieci i młodzieży szkolnej, grup studentów i dorosłych.
Rozpoczęcie formalnych działań zmierzających do utworzenia Geoparku Kraina Wygasłych Wulkanów na obszarze regionu Gór i Pogórza Kaczawskiego. Podpisanie listu intencyjnego przez włodarzy partnerskich Gmin.
Realizacja wielu działań wizerunkowych związanych z tworzonym Geoparkiem:
- przygotowanie specjalistycznej inwentaryzacji geologicznej obszaru,
- wykonanie identyfikacji wizualnej,
- opracowanie certyfikatu Geoparku,
- Utworzenie Punktu Informacji Turystycznej oraz zaplecza Geoparku na poddaszu stodoły Sudeckiej Zagrody Edukacyjnej.
- Zapoczątkowanie tradycji Święta Geoparku w ostatnim tygodniu Lipca.
Przygotowywanie i złożenie dokumentów aplikacyjnych do Światowej Sieci Geoparków UNESCO.
W dniach 19-23 września geopark odwiedza Oficjalna Misja Ewaluacyjna z ramienia Światowej Sieci Geoparków UNSESCO. Celem wizyta była ocena spełniania przez region poszczególnych kryteriów, które decydują przynależności do sieci UNESCO Global Geoparks Network. Więcej o wizycie tutaj.
Otrzymanie oficjalnego raportu od Światowego Komitetu Geoparków UNESCO z rekomendacjami, które geopark musi spełnić do 2024 roku aby stać się Światowym Geoparkiem UNESCO.
Rok 2022 to początek wdrażania rekomendacji. Podpisane zostały porozumienia o współpracy z najważniejszymi partnerami w regionie, w tym z Kościołem Pokoju w Jaworze ale też z geoparkami UNESCO z Polski i krajów Grupy Wyszehradzkiej.
Powołanie Rady Geoparku Kraina Wygasłych Wulkanów.
Do jej zadań należy m.in:
- wdrażanie zaleceń Światowej Rady Geoparków
- opracowanie i wdrażanie Strategii Rozwoju Geoparku Kraina Wygasłych Wulkanów
- opieką nad marką Geoparku Kraina Wygasłych Wulkanów
- koordynowanie działań i projektów związanych z Geoparkiem
- coroczne uchwalanie wysokości składek i struktury budżetu Geoparku
Geopark Kraina Wygasłych Wulkanów otrzymał status Światowego Geoparku UNESCO
Aktualności
Wizyta studyjna do Geoparku UNESCO Łuk Mużakowa
Identyfikacja wizualna Geoparku: relacja z warsztatów z mieszkańcami
Przedyskutowaliśmy listę Geopunktów
O współpracy w naszym Geoparku na IV Forum Geo-Produkt w Jaworznie
Edukacja w Geoparku
Od samego początku, edukacja była głównym elementem Krainy Wygasłych Wulkanów. Przez zabawę, kreatywne warsztaty i zajęcia oraz przebywanie wśród natury, wszyscy odwiedzający naszą krainę mogli poznawać jej tajemnice. Nie tylko te, bezpośrednio związane z wulkanami i geologią, ale także te, bliskie każdemu człowiekowi – historię i kulturę regionu, które są bogate i szczególnie warta poznania.
Zobacz miejsca realizujące edukację
przyrodniczą, kulturową i regionalną
w naszym Geoparku
Geopark wspomaga także rozwój nauki
Zobacz jak możemy współpracować w zakresie działalności badawczej.
Partnerzy Geoparku
Partnerami Geoparku są samorządy miast, gmin i powiatów: Bolków, Legnickie Pole, Jawor, Jeżów Sudecki, Mściwojów, Paszowice, Pielgrzymka, Ruja, Świerzawa, Wądroże Wielkie, Wojcieszów, Zagrodno, Złotoryja oraz nadleśnictwa: Legnica, Złotoryja, Jawor, Lwówek Śląski oraz Nadleśnictwo Śnieżka
Zapraszamy do rozmów na temat możliwego partnerstwa przedstawicieli instytucji, organizacji i biznesu regionu Gór i Pogórza Kaczawskiego.
