Samotna Czartowska Skała (463 m n.p.m.) jest jednym z najbardziej charakterystycznych bazaltowych wzniesień na Pogórzu Kaczawskim. Znajduje się w jego wschodniej części, w pobliżu wsi Pomocne w Parku Krajobrazowym “Chełmy”, i wyrasta w postaci wyraźnego stożka o wysokości względnej około 40 m.
Jest przykładem neku, czyli wypreparowanym przez wietrzenie i erozję dawnym kominem wulkanicznym, który prowadził do nieistniejącego już stożka wulkanicznego. Odsłonięty w dawnym kamieniołomie bazalt wykazuje cios kolumnowy (słupowy) o wyjątkowej regularności, przypominający kształtem odwrócony wachlarz. W jego środkowej części słupy są niemal pionowe, odchylając się w partiach bocznych o 30–50°, zgodnie z nachyleniem stoku. Taki prosty układ wachlarzowy wskazuje na jednofazową działalność wulkaniczną.
Wiek dawnego wulkanu nie został jednak w sposób precyzyjny określony, choć przez analogię z innymi wystąpieniami bazaltów w okolicy można przypuszczać, że był on czynny około 30–25 milionów lat temu. W uznaniu wartości naukowej Czartowska Skała została objęta ochroną jako pomnik przyrody. Wierzchołek Czartowskiej Skały jest pozbawiony drzew i stanowi bardzo dobry punkt widokowy.
Przez Czartowską Skałę przechodzi pieszy Szlak Wygasłych Wulkanów. Dojście od szosy Jawor – Świerzawa zajmuje około 15 minut. W dawnym wyrobisku po zachodniej stronie wzniesienia urządzono miejsce odpoczynku, znajdują się tam również tablice informacyjne na temat Czartowskiej Skały i jej geologicznego znaczenia.
Opis: Piotr Migoń
Trasa wycieczki
(mapka prezentuje podejście w jedną stronę, powrót tą samą drogą)
